Een verschrikkelijk meesterwerk | De anatomische atlas van Eduard Pernkopf

In een oogopslag

Geschiedenis van en debat over de Pernkopfatlas. Mag of moet je dit door een nazi vervaardigde anatomische meesterwerk gebruiken?

Samenvatting

De anatomische atlas van Eduard Pernkopf (universiteit Wenen) werd en wordt wereldwijd geprezen om zijn precisie en schoonheid, ook al had men kunnen weten dat de maker een gedreven Oostenrijks nazi was. Eind jaren 1980 begonnen enkele Duitse wetenschappers vragen te stellen over anatomische preparaten in Duitse en Oostenrijkse instituten. In Israël werd al snel gedacht aan misbruik van Joodse lijken en drong men aan op onderzoek. De door de universiteit van Wenen bevolen expertise leert dat Pernkopf alleen lijken gebruikte van niet-joden die door de nazi’s in een Weense gevangenis waren terechtgesteld.

Pernkopf en andere anatomen prezen zich gelukkig met het onder het dictatoriale naziregime eindelijk toegenomen aantal lijken. Maar vergeleken met de artsen die in Duitsland en Oostenrijk gebruik hebben gemaakt van de dictatoriale uitzonderingstoestand, mensen massaal gesteriliseerd hebben, doorverwezen naar de gaskamer of misdadige medische experimenten op ze uitvoerden– vergeleken daarmee was wat Pernkopf als anatoom deed verre van ongebruikelijk.

Toch vroeg en vraagt men zich af of de Pernkopfatlas nog gebruikt mag worden door medici. De auteur sluit zich aan bij het argument dat dit anatomisch meesterwerk niet gebruiken als je daardoor een patiënt kunt helpen of redden, ethisch onverantwoord is. Het kwaad is geschied, je kunt er beter uit leren.

het artikel kan hier gelezen en bekeken worden   

Door klikken op Ctrl+ kan u tekst en afbeeldingen geleidelijk vergroten

 

 

Tot mijn blijdschap wou de redactie van het Tijdschrift voor Geneeskunde dit artikel integraal opnemen in haar tijdschrift, ook al was het voor hun doen te lang (mailwisselingen eind januari, begin februari 2020). De hoofdredacteur noemde het een 'prachtig artikel' en zette me een weekend aan het werk om aan de formalistische vereisten van het Ts. vr. Geneeskunde te voldoen (niet zo heldere bronverwijzingen volgens de Vancouver regels). Men vroeg ook om een korte samenvatting van het artikel in het Engels en als ik dat in die taal niet kon of wou schrijven, zouden zij die samenvatting wel vertalen. Verder moest ik ook twee zinnen schrijven om het artikel 'In een oogopslag' duidelijk te maken.

Tot mijn grote verbazing werd mijn samenvatting niet vertaald maar hertaald in het Engels. De verwijzing naar de joodse inbreng was eruit, Pernkopf werd van bij de eerste zin in een kwaad daglicht gesteld én de conclusie van mijn artikel én samenvatting werd in haar tegendeel omgedraaid. Het contact met de redactie was tot dan nochtans vlot en vriendelijk verlopen. Maar nu bleek een en ander niet door hun beugel te kunnen en zetten ze mijn tekst naar hun kromme hand. De tekst zou ook nogdoor professionele Germanisten 'taalkundig herwerkt' worden. Correcties zijn altijd welkom en ben ik meer dan gewoon, inhoudelijke herwerkingen zijn dat niet. Dit liet ik weten, alsook dat er zonder argumenten niet geraakt kon worden aan mijn samenvatting of tekst. Daarop zei de 'redactie' abrupt elke samenwerking op en weigerde mijn artikel waar ik voor hen al zoveel werk had in gestopt.

Mogelijke verklaring voor deze abrupte en autoritaire afwijzing (mensen vragen me ernaar, dus probeer ik maar):

Abstracts in wetenschappelijke tijdschriften zijn bij wijze van spreken internationale visitekaartjes, zeker voor een in het Nederlands (of een andere niet wereldwijd gesproken taal) uitgegeven tijdschrift. Veel lezers van wetenschappelijke tijdschriften lezen trouwens alleen de abstracts, lezen alleen verder als ze het artikel nodig hebben voor eigen onderzoek. Dat zou de reden kunnen zijn waarom mijn samenvatting en mijn artikel geweld werd aangedaan. Kwestie van niet op een slecht blaadje te komen staan. Dergelijke onwetenschappelijke en onethische toegeving moet men van mij niet verwachten.

De voor dit tijdschrift gemaakte samenvatting staat nu boven de pdf van mijn artikel.

 

 

Een sterk ingekorte versie van dit artikel - met deels andere illustraties - verscheen op 24 januari 2020 op het Salon van Sisyphus

https://salonvansisyphus.wordpress.com/2020/01/24/een-verschrikkelijk-meesterwerk/